Gotische spits
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een gotische spits is een puntige, meestal driehoekige of achtkantige bekroning van een gebouw of toren, kenmerkend voor de gotische architectuur.
Omschrijving
De gotische spits is een architectonisch element dat vooral in de middeleeuwen werd toegepast op onder andere kerktorens, belforten, kastelen en historische gebouwen. Het dient vaak om de hoogte van een gebouw te accentueren en draagt bij aan de visuele aantrekkelijkheid. Gotische spitsen kunnen worden geconstrueerd uit verschillende materialen zoals hout, steen of metaal en de constructie vereist vakmanschap.
Kenmerken en toepassing
De gotische architectuur kenmerkt zich door een 'drang naar verticaliteit' en licht, waarbij gebouwen steeds hoger werden gebouwd. Gotische spitsen passen binnen deze verticale richting. Naast kerken en kathedralen werden gotische vormen ook toegepast in profane bouwkunst, zoals paleizen, raadhuizen en burgerhuizen, al was de decoratie met gotische vormen bij bijvoorbeeld burchten vaak beperkt tot het oppervlak van de muren vanwege de verdedigingsfunctie.
Constructie en materialen
Spitsen kunnen functioneel of decoratief zijn. Ze kunnen vervaardigd zijn uit hout, steen (zoals baksteen of zandsteen) of metaal (zoals lood of koper). Voor de constructie van een gemetselde spits zijn ambachtelijke metseltechnieken vereist, waarbij rekening gehouden moet worden met het gewicht en wateropnemend vermogen van de bakstenen. Een achtkantige spits kan zijn opgebouwd met een verticale balk in het midden, steunbalken en dwarsbalken. Bij hoge spitsen met een achtkantige plattegrond is het effect van winddruk aanzienlijk kleiner dan bij een vierkante basis.
Ornamenten en varianten
Gotische spitsen kunnen versierd zijn met ornamenten zoals pinakels en kruisbloemen. Een pinakel is zelf een spits toelopende, slanke bekroning die op verschillende plaatsen op een gebouw kan voorkomen en naast versiering ook een constructieve functie kan hebben, zoals bij steunberen. Een specifieke variant is de gedraaide torenspits, waarbij de spits in spiraalvorm gedraaid is.
Vergelijkbare termen
Pinakel
Gebruikte bronnen: